بازدید از موزه تاریخ علم و فناوری اسلام در استانبول
استانبول، موزه‌های فراوانی را در خود جای داده است، از موزه فرش و موزه موزاییک استانبول گرفته تا موزه سنت ایرنه و صنایع هوایی ترکیه. یکی از جدیدترین و در عین حال جذاب‌ترین موزه‌هایی که می‌توانید در سفر خود به استانبول برای بازدید از آنها برنامه‌ریزی کنید، موزه تاریخ علم و فناوری اسلام است.
این موزه در ماه مه سال ۲۰۰۸ میلادی افتتاح شد. این موزه در پارک باغ گل سرخ (Gülhane) یعنی یکی از زیباترین مناطق سرسبز استانبول واقع شده است. بنای موزه بیش از سه هزار و پانصد متر مربع مساحت دارد.
این موزه، نتیجه سال‌ها پژوهش فشرده علمی و تاریخی در نوشته‌ها و نگاشته‌های عربی – اسلامی است که زمینه را برای نمایش آثار فناورانه و دست‌آوردهای علمی تمدن اسلامی در این موزه فراهم کرده است.
این آثار منعکس کننده تحولات علمی و فنی قرن نهم تا هفدهم میلادی است. کسانی که با تور استانبول به این موزه می‌روند شاهد آثاری مربوط به رشته‌های نجوم، جغرافیا، حمل و نقل، اندازه گیری زمان و زمان‌سنجی، هندسه، اپتیک، پزشکی، شیمی، کانی شناسی، فیزیک، تکنیک معماری و تکنیک هارپ به صورت سیستماتیک به نمایش گذاشته شده است.
این آثار، مدل‌هایی هستند که بر اساس تاریخ نوشته‌ها و کتاب‌های علمی به جای مانده از آن دوران، در دانشگاه مونیخ بازسازی شده‌اند و تنها تعداد کمی از آثاری که در این موزه خواهید دید، نمونه‌های اصلی به جای مانده از آن دوران هستند.
اما چگونه بود که درست در دوره‌ای که تمدن اسلامی در حال پیشرفت علمی بود، اروپا در خوابی طولانی فرو رفت؟ دوره شکوفایی کشورهای اسلامی چطور و از چه زمانی آغاز شد؟ برای پاسخ به این سوال‌ها و سوال‌های دیگری که احتمالا به ذهن‌تان آمده است، حکایت رنسانس اروپا و شکوفایی اسلامی را مرور خواهیم کرد.
بخوانید: بی‌نظیرترین مکان‌های تاریخی استانبول
رنسانس در اروپا و شکوفایی علمی در دنیای اسلام
به باور بسیاری از مورخان و بر اساس آنچه در منابع تاریخی آمده است، در حوالی سال ۳۹۵ میلادی، که در آن امپراتوری روم به دو قسمت روم غربی و روم شرقی تبدیل شده بود، آغاز دوره جدیدی در تاریخ علم و فناوری در اروپا بود که در بخشی از امپراتوری به خوابی طولانی فرو رفت و در بخش دیگر به دوره شکوفایی نزدیک شد.
در حالی که امپراتوری روم غربی در سال ۴۷۶ میلادی به خاطر یورش‌های وحشیانه به روزهای فروپاشی‌اش نزدیک شده بود، امپراطوری روم شرقی، که به عنوان امپراتوری بیزانس نیز خوانده می‌شود، تا سال ۱۴۵۳ میلادی زنده ماند.
بعد از فروپاشی امپراطوری روم غربی، اروپا با یک اختلال اجتماعی روبرو شد و زمان مناسبی برای پاپ اسقف دوم فراهم شد تا خود را به عنوان شخصیت پدری دلسوز به جامعه معرفی کند. او این راه را آغاز کرد و پس از آن تا حدود یک هزار سال دیگر هم پاپ و روحانیون هم‌چنان بر جامعه تاثیرگذار بودند؛ بدون آنکه خبری از علم و تکنولوژی باشد.
دانشمندانی مانند گالیله، نیکولوس کوپرنیک و آیزاک نیوتن که حتما نام آن‌هارا بسیار شنیده‌اید، آغازگر دوره رنسانس در اروپا بودند، گشایشی که دوره رکود تمدن غربی را پایان داد.
بخوانید: بازدید از موزه باستان‌شناسی استانبول
اسلام از راه می‌رسد
در حالی که امپراطوری روم غربی از هم فرو پاشیده بود و امپراطوری روم شرقی با مشکل اختلافات فلسفی دست و پنجه نرم می‌کرد؛ پیامبر اسلام وارد صحنه شد و از مکه نهضتی را آغاز کرد که برای بسیاری از مردم آن دوران نشانه‌ای از آزادی و تمدن بود. آموزه‌های اسلامی که او موعظه می‌کرد، آنقدر تاثیرگذار بود که قبایل عرب را که قرن‌ها بدون سر و صدا زندگی کرده بودند و بدون آنکه به آنچه در دنیا اتفاق می‌افتاد، واکنشی نشان دهند، برانگیخته کرد.
متحدان پیامبر اسلام، ملت تحت پرچم واحدی بودند که حالا می‌توانستند از میراث دوران باستان سرزمین‌هایی مانند مصر و بین النهرین برداشت‌های علمی فراوانی داشته باشند. علاوه بر این، آنها به جزایر دور دست آسیا هم رسیدند و حوزه نفوذ مسلمانان تا سرزمین هند، سراسر قاره آفریقا و جنوب اسپانیا (به نام اندلس) گسترش یافت. هم‌چنین یک منطقه اسلامی هم در محدوده اندونزی تشکیل شد.
این تغییرات همزمان با دوره‌ای بود که سرزمین‌های اروپایی به دوره تاریک خود وارد شده بودند. در همین دوران ارزشمند، دانشمندان اسلامی حکمت و دانش دوران باستان را به دست گرفتند و به عنوان پلکانی برای پیشرفت از آن استفاده کردند. آنها متوجه آثار فیلسوفان یونان باستان و فن‌آوری پیشرفته مصر باستان در نجوم و دانش‌های دیگر شدند که همین مبانی دانشگاه‌های نخستین و پیشرفت در علم را فراهم کرده بود.
با این تغییرات، شهر بغداد یکی از متمدن‌ترین و توسعه یافته‌ترین شهرهای جهان بود و تحت حاکمیت خلافت عباسی قرار داشت. با این پیشرفت‌ها، امپراتورهای بیزانس نگران شکست مداوم ارتش‌های خود در برابر ارتش‌های اسلام در جبهه جنوبی‌شان بودند.
بخوانید: راهنمای گردشگری بازدید از موزه ایاصوفیه
در قرن هشتم، نمادها و مجسمه‌هایی که در کلیساها قرار داشتند و به بخشی از آیین عبادی مردم آن دوران تبدیل شده بودند، به عنوان دلیلی برای قهر خدا با این مردم شناخته شد. بیزانسی‌ها باور داشتند که شکست ارتش آنها از ارتش مسلمانان به همین دلیل است که خدا به خاطر بت پرستی از آنها ناراضی است. به همین دلیل هم، لئو سوم دستور داد همه مجسمه‌ها، نمادها و نقاشی‌هایی دیواری در کلیساها خراب شوند. در عوض، کلیساها هم مانند مساجد، با شکل های هندسی ترسیم شدند. این حوادث منجر به اختلاف نظرهایی در جامعه مسیحی شد و نتیجه آن هم جنگ داخلی میان پیروان مسیح بود.
فیلسوف‌های دوره شکوفایی
فلاسفه‌ای همچون فارابی، ابن سینا، آورروس، غزالی، ابن خلدون و مولوی در سال‌های ظهور اسلام فرصت خوبی برای ورود به عرصه علم و دانش پیدا کردند و در نتیجه پیشرفت‌های عظیمی را در زمینه های فیزیک، شیمی، نجوم، ناوبری و معماری کسب کردند.
اکنون که با اهمیت نمایش این فرآیند علمی در دنیای اسلام آشنا شدیم، نوبت به معرفی موزه تاریخ علم و فناوری در اسلام در استانبول می‌رسد که در شهر استانبول واقع شده است. در این موزه آثاری نمایش داده می‌شوند که به باور دانشمندان و تاریخ‌نگاران بسیاری، ارمغان اسلام برای بشر هستند.
بخوانید: معرفی جذاب‌ترین هتل‌های تاریخی استانبول
هزینه ورودی موزه تاریخ علم و فناوری
هزینه پذیرش موزه تاریخ علم و فناوری در اسلام ۱۴ لیر ترکیه است. برای ورود به این موزه می‌توانید از گذرگاه موزه استانبول استفاده کنید.
ساعت فعالیت موزه تاریخ علم و فناوری در اسلام
فصل‌های شلوغ گردشگری: بین ساعت ۹ صبح تا هفت بعد از ظهر
فصل‌های معمولی: بین ساعت ۹ صبح تا چهار و چهل و پنج دقیقه بعد از ظهر
