انواع معابد بودایی
اگر شما هم عاشق سفر کردن به مناطق جنوب شرق آسیا هستید و ماجراجویی در کشورهای بزرگ و سرسبز این منطقه را دوست دارید، می‌دانید که کاوش در آثار باستانی، مذهبی و هنری این مناطق بی‌انتهاست. در کنار انواع مکان‌های اقامتی، آب و هوای مطلوب، غذاهای جدید و نوشیدنی‌های به یادماندنی، چیزی که در همه این مناطق به چشم‌تان می‌خورد، بی‌شک معبدهای باشکوه بودایی هستند. با اینکه آیین بودا از هند برخواسته است، اما به مرور زمان، دیگر کشورهای آسیا نیز پیروان این آیین را در خود جای داده و با استفاده از هنر طراحی و معماری، آثار باشکوهی را برای ستایش بودا خلق کرده‌اند. اگر با تور بالی به سفر رفته‌اید، حتما معابد مهم بالی را دیده‌اید که بسیار مورد استقبال بی‌نظیر مردم محلی و گردشگران بالی قرار می‌گیرند. این روزها معبدها به دلیل ساختار معماری و جذابیت‌هایی که دارند، با استقبال بازدیدکنندگان روبرو شده‌اند. به طوری که به یکی از جاذبه‌های گردشگری محبوب در کشورهایی مثل چین، تایلند، هند، مالزی و ... تبدیل شده‌اند. بنابراین تصمیم گرفته‌ایم تا در این مقاله شما عزیزان را با انواع معبدهای بودایی و ویژگی‌های آن‌ها آشنا کنیم. اگر فکر می‌کنید این بناهای مذهبی و مقدس برای شما نیز جذاب است، پس تا انتها با ما باشید.
انواع سازه‌های بودایی
شما ممکن است در طول بازدیدهای خود، با انواع مختلفی از ساختمان‌ها با سبک‌های ساختاری و معماری متفاوت روبرو شوید. اگر به شما گفته شود که همه این معبدها بودایی هستند، جای هیچ تعجبی نخواهد بود. زیرا که در اصل، سه نوع ساختار بودایی وجود دارد. این ساختارها با توجه به سبک معماری متفاوت و کاربردهای‌شان تقسیم‌بندی می‌شوند. این سه دسته عبارتند از:
Stupas
Stupas یا همان استوپاها عموماً سازه‌هایی با شکل زنگوله هستند، که شامل یک یادگار مقدس مانند: مو یا دندان از بودا، یا بقایای سایر چهره‌های برجسته بودائی و یک کتاب مقدس بودایی است. استوپا یک کلمه سانسکریت به معنای "جمع شدن" یا "جمع کردن" است. این بناها، سازه‌هایی محکم هستند که به طور معمول هر شخصی نمی‌تواند وارد آن شود. این مکان به دلیل نگه‌داری از آثار مقدس، از امنیت بالایی برخوردار است.
پایه این بناها غالباً با یک صفحه مسی با طرح رعد و برق پیچیده شده است. علت این کار محافظت از شر و شیاطین گفته می‌شود. استوپاها به عنوان سمبل بودا، همواره مورد احترام بوده‌اند. گنبد مستحکم این مکان مقدس که از یک میدان مربع یا پایه مدور بلند می‌شود، نمایانگر آسمان گنبدی شکل است که جهان را محصور کرده است. همچنین در مرکز این گنبد، یک دکل قرار دارد که نماد محور زمین است.
تمام استوپاها حاوی خزانه‌ای پر از اشیاء مختلف و ارزشمند هستند. این اشیا می‌توانند جواهرات و اشیاء گرانبها یا وسیله‌هایی با ارزش معنوی بالا باشند. بودایی‌ها بر این باورند که هرچه اشیاء بیشتری در Stupas قرار بگیرند، انرژی استوپا قوی‌تر خواهد بود. معمولاً همه استوپاها دارای یک درخت بزرگ و قدیمی هستند، که اصطلاحا به آن درخت زندگی می‌گویند. مردم در طول مراسم‌های سنتی خود، روبان‌های رنگارنگی را به این درخت متصل کرده و دعا می‌کنند.
گفته می‌شود استوپاها، قدیمی‌ترین بناهای مذهبی بودایی هستند. پس از مرگ بودا، یادگارهای او تقسیم شد. بنابراین تعدادی Stupas برای اسکان آن‌ها ساخته شد. شکل اولیه آن‌ها به صورت تپه‌هایی از گل و خشت بوده است. البته امروزه اثری از اولین استوپاهای ساخته شده نمانده است و همه آن‌ها به مرور زمان از بین رفته‌اند. قدیمی‌ترین استوپاها به دوره گسترش بودایی در زمان حکومت شاه آشوکا (سال‌های بین ۲۳۹-۲۶۸ قبل از میلاد) باز می‌گردد.
سانچی، قدیمی‌ترین استوپای جهان است، که امروزه زائزان بسیاری از سراسر جهان را به خود جلب می‌کند. بازدیدکننده‌ها می‌توانند آثار و یادگارهایی به جای مانده از قرن سوم قبل از میلاد مسیح را در آن مشاهده کنند. این مکان در سال ۱۹۸۹ به عنوان یکی از میراث جهانی یونسکو در هند شناخته شد. این مکان از ارزش تاریخی و معنوی بسیار زیادی برخوردار است و امروزه با نهایت دقت مراقبت می‌شود.
Temples
Temples یا به عبارتی دیگر معابد بودایی، مکانی مقدس برای عبادت بودایی‌ها محسوب می‌شود. این مکان‌ها که به اصطلاح معابد بودایی نامیده می‌شوند، اصلی‌ترین مکان برای بازدید عموم هستند. به این معنا که اکثریت Temples را به عنوان معابد بودایی می‌شناسند. این مکان عموماً مجسمه‌ای از بودا را در خود جای می‌دهد و اکثر جشن‌ها و مراسم‌های مذهبی بودایی‌ها در آن برگزار می‌شوند.
معبدهای بودایی با توجه به کشوری که در آن قرار گرفته‌اند و یا اندازه‌ای که دارند، در اشکال مختلف با سبک‌های معماری متفاوت ساخته می‌شوند. مثلا معابد می‌توانند دارای چندین طبقه بلند با چندین سالن بزرگ باشند و یا در یک طبقه کوچک با یک سالن ساخته شوند. با اینکه ممکن است در سفر با تورهای خارجی معابد بودایی با اشکال مختلف را در سراسر دنیا مشاهده کنید؛ اما در حالت کلی، همه آن‌ها طوری طراحی شده‌اند که نماد پنج عنصر هستند. این پنج عنصر عبارتند از: آتش، هوا، زمین، آب و حکمت. امروزه بسیاری از معابد بودایی به جاذبه‌های توریستی و گردشگری تبدیل شده‌اند.
قدیمی‌ترین معبد بودایی جهان که قدمت آن به زمان بودا می‌رسد، در نپال قرار دارد. طبق گفته باستان شناسان، این مکان زادگاه بودا بوده است. به همین دلیل از ارزش معنوی بسیار بالایی برخوردار است و به شدت تحت محافطت قرار دارد.
Monasteries
Monasteries صومعه‌هایی هستند که راهبه‌ها و مسئولان معبدها در آن‌جا زندگی می‌کنند. شاید تاکنون نام پاگودا (Pagoda) را زیاد شنیده باشید؛ کلمه Pagoda گاهی اوقات برای توصیف جمعی از تمامی معبدها با هر کاربردی استفاده می‌شود. اما به طور کلی، به بناهایی که به سبک ژاپنی و چینی ساخته شده است تعلق می‌گیرد. از نظر شکل ظاهری حالت طبقه طبقه دارد و از فاصله دور، همانند درخت کاج دیده می‌شود.
تاریخچه معابد بودایی
کلمه معبد در بسیاری از زبان‌ها، به معنای غار است. علت آن را نیز می‌توان به اولین معبدهای یافته شده ربط داد. به این صورت که بسیاری از معابد اولیه بودایی، به شکل غارهای مصنوعی بودند. امروزه هر معبدی در هر کشوری دارای سبک معماری متفاوتی است. چرا که سبک معماری معابد بودایی، تحت تأثیر معماری آن کشور است. به عنوان مثال، بت‌کده‌های ژاپنی دارای ویژگی‌های منحصر به فرد ژاپنی و بت‌کده‌های تایلندی دارای ویژگی‌های منحصر به فرد تایلندی هستند، که در سفر با تور تایلند می‌توانید آن‌ها را تماشا کنید.
البته می‌توان معبدهای بسیار قدیمی را در جای جای دنیا یافت که شباهت زیادی به هم دارند. معمولا معبدهای قدیمی از چوب ساخته می‌شدند، اما به دلیل اینکه غالباً در اثر آتش‌سوزی تخریب می‌شدند، امروزه معابد معمولاً از آجر و سنگ با تزئینات برنجی و آهنی ساخته می‌شوند. نکته جالب توجه این است که بسیاری از معابد قدیمی و تاریخی بودایی در جنگل‌ها و کوه‌ها واقع شده‌اند. دو دلیل برای این موضوع وجود دارد: اول اینکه، کوه‌ها و جنگل‌ها همیشه با خلوص معنوی همراه بوده‌اند. دوم، راهبان بودایی اغلب مورد آزار و اذیت قرار می‌گرفتند و مکان دور افتاده به آن‌ها ایمنی می‌بخشد. اما امروزه می‌توانید در کشورهایی مثل: چین، ژاپن و تایلند معبدهای بودایی واقع در وسط شهر را بازدید کنید.
ویژگی‌های معابد بودایی
معابد بودایی با توجه به برخی اعتقاداتی که وجود دارد، دارای ویژگی‌های یکسانی در سراسر دنیا هستند. به این معنا که شاید معماری ساخت و طراحی آن‌ها باهم تفاوت داشته باشد؛ ولی برخی اصول در تمامی آن‌ها رعایت می‌شود. از جمله اصلی‌ترین ویژگی‌های معابد بودایی عبارتند از:
- معابد بودایی معمولا شامل تعداد زیادی مجسمه بودا هستند. بزرگترین و اصلی‌ترین مجسمه بودا، غالباً توسط سوزاندن بخور، عود و عرضه میوه و گل احاطه می‌شود.
- معمولا معبدها طوری طراحی می‌شوند که عبادت‌کننده‌ها از دری در سمت چپ وارد شوند و از سمت راست خارج شوند.
- تالار اصلی معمولاً در مرکز زمین متعلق به معبد قرار می‌گیرد. سایر بخش‌ها و سالن‌ها به صورت متصل به این تالار اصلی ساخته می‌شوند.
- بسیاری از معابد بودایی، دارای ناقوس‌های بزرگی هستند. این ناقوس‌ها معمولا در مناسبت‌های مهمی مثل تحویل سال نو به گردش در می‌آیند.
- مسیر رسیدن به معابد، غالباً با سنگ‌های فانوس یا کاغذهایی که توسط نمازگزاران اهدا می‌شود، پوشیده می‌شوند.
- اکثر معابد بودایی پر از مغازه‌های کوچک هستند که اقلام مذهبی می‌فروشند.
- تمامی مردم باید قبل از بازدید و یا عبادت، کفش‌های خود را در بیاورند و بعد وارد معبد شوند.
- پوشیدن لباس‌های پوشیده و مناسب در حین حضور در معبدها، ضروری است.
- معابد بودایی معمولاً دارای دروازه‌های بیرونی و دروازه‌های درونی هستند که توسط مجسمه یا نقاشی جانوران، خدایان یا جنگجویان محافظت می‌شوند و آن‌ها را از ارواح شیطانی محافظت می‌کنند. این دروازه‌ها از جنس چوب، سنگ، برنز یا حتی بتن ساخته می‌شوند.
- معابد معمولا با کمک‌های مالی مردم نگه‌داری می‌شوند.
معابد بودایی چین
معابد بودایی عموما یک دسته از ساختمان‌ها هستند که تعداد و اندازه آن‌ها به اندازه معبد بستگی دارد. این مجموعه در یک منطقه محصور شده قرار گرفته‌اند. طبق گفته باستان شناسان پیش از پایان قرن پنجم، بیش از ۱۰،۰۰۰ معبد در چین وجود داشتند که برخی از این معابد کوچک و برخی بزرگ بودند. همه این مکان‌ها جایی را برای افراد مؤمن فراهم می‌آورند، تا به تصاویر و مجسمه‌های بودا و بدیشتاتوا ادای احترام کرده و با روحانیت دیدار کنند.
معابدی که راهبان بودایی چینی در آن عبادت می‌کردند، از چوب و در چندین طبقه با سقف‌های شیب‌دار ساخته شده بودند. البته امروزه نیز می‌توان نظیر آن‌ها را در چین و حتی ژاپن مشاهده کرد. معابد بودایی واقع در چین معمولاً دارای ستون‌های قرمز هستند؛ در حالی که معابد تائوئیست دارای ستون‌هایی با رنگ سیاه و سفید هستند. بازدیدکنندگان می‌توانند درون دروازه‌های معبد بودایی، مجسمه‌ها یا تصاویری از چهار پادشاه آسمانی را مشاهده کنند. در تالار اصلی سه مجسمه بزرگ که روی گل‌های نیلوفر آبی نشسته‌اند وجود دارند. این سه مجسمه بودای گذشته، حال و آینده را نشان می‌دهد.
تمامی معابد بودایی چین، دارای یک طرح و ویژگی‌های مشابه هستند؛ به این صورت که دروازه‌ها معمولاً شامل نقاشی‌های برجسته یا مجسمه‌هایی از خدایان جنگجو هستند که برای دور نگه داشتن ارواح شیطانی قرار گرفته‌اند. این معابد، معمولا در وسط شهرها قرار دارند. تالارهای بزرگ، زیارتگاه‌ها و بناهای مهم معبد به سبک سنتی چینی با رنگ‌های سبز یا زرد کاشی‌کاری شده‌اند. همچنین شما می‌توانید در تمامی این ستون‌های ساخته‌شده، شکل اژدهای سنگی را مشاهده کنید.
پاگوداها برج‌هایی هستند که معمولا در کنار معابد چینی قرار می‌گیرند و غالبا خود به عنوان معابد شناخته می‌شوند. این سازه‌ها یکی از مهم‌ترین جاذبه‌هایی‌ست که در طول تور چین می‌توان از آن‌ها دیدن کرد. چینی‌های قدیم معتقد بودند که آسمان گرد و زمین مربع است، به همین دلیل این طرز تفکر در طراحی معابد بودایی آن‌ها نیز نمایان است. به طوری که بتکده‌ها دارای پایه‌های مربعی و گنبدهایی مدور هستند. گفته می‌شود اولین‌بار برای ساخت معبدهای چینی از استوپاهای هندی الهام گرفته شد. اما با گذشت قرن‌ها، به سبک خاصی که مختص چینی‌ها بود تبدیل شدند. امروزه این معابد بودایی در کشورهایی مثل ژاپن، کره و جاهای دیگر جهان دیده می‌شوند.
در معابد چینی استفاده از رنگ‌های قرمز و نارنجی بسیار به چشم می‌خورد. زیرا نارنجی و قرمز، نشان از خوشبختی و شادی دارند، سفید نشان دهنده پاکی و مرگ است، سبز نماد هارمونی است، زرد و طلایی نشان دهنده بهشت و خاکستری و سیاه نمادی از مرگ و بدبختی هستند.
معابد بودایی ژاپن
در ژاپن ۷۰٫۰۰۰ معبد بودایی وجود دارد. مثل سایر معابد بودایی، مجسمه‌هایی از بودا در آن‌ها به چشم می‌خورد. این معبدها معمولا در طول سال ساکت و آرام هستند، اما در روزهای خاص و حین برگزاری جشنواره‌های سنتی افراد زیادی را جذب خود می‌کند. معماری معابد بودایی ژاپن تحت تأثیر معماری کره و چین است. زیرا این دو، کشورهایی هستند که دین بودا را به ژاپن معرفی کردند. اولین معابد بودایی ژاپنی، متعلق به قرن هفتم است. در ژاپن می‌توانید سه نوع معبد بودایی را مشاهده کنید. هر یک از این معبدها با توجه به مکتب بودایی و دوره تاریخی که در آن ساخته شده‌اند متفاوت هستند. این سه معبد عبارتند از:
- معابد بودایی به سبک ژاپنی که معمولا با نام wayo شناخته می‌شوند
- معابد بودایی به سبک بودای بزرگ که معمولا با نام daibutsuyo شناخته می‌شوند.
- معابد بودایی به سبک چینی‌ها که معمولا با نام karayo شناخته می‌شوند.
بسیاری از معابد بودایی ژاپن، دارای ناقوس‌های بزرگی هستند. این ناقوس‌ها در طول سال نو و به مناسبت‌های دیگر به صدا در می‌آیند. معبد Chion-in در کیوتو، شامل بزرگترین ناقوس (از جنس برنز به وزن ۷۴ تن) در ژاپن است که برای نواختن آن، به ۱۷ راهب احتیاج دارد. صدای تولید شده توسط این ناقوس ۲۰ دقیقه شنیده می‌شود.
